Những dấu hiệu nhận biết trẻ bị táo bón
Táo bón là một tình trạng rối loạn tiêu hóa thường gặp ở trẻ em. Nguyên nhân gây táo bón rất đa dạng nhưng chủ yếu là do nguyên nhân chức năng chiếm 90 - 95 %. Táo bón chức năng là tình trạng táo bón khi đã loại trừ các nguyên nhân thực thể về giải phẫu, tổ chức sinh hóa học, chỉ còn chức năng ống tiêu hóa chưa hoàn thiện.
Theo tiêu chuẩn ROME III, táo bón chức năng được xác định khi có ít nhất 2 trong 6 tiêu chuẩn sau:
- Đi ngoài ≤ 2 lần/1 tuần.
- Són phân ít nhất 1 lần/1 tuần sau khi đã biết đi vệ sinh.
- Tiền sử nhịn đi ngoài hoặc ứ phân quá mức một cách tự ý.
- Tiền sử đi phân cứng hoặc đau khi đi ngoài.
- Có khối phân lớn trong trực tràng.
- Tiền sử đi phân khuôn kích thước lớn.
Với trẻ dưới 4 tuổi, các triệu chứng này thường kéo dài ít nhất một tháng. Còn với trẻ lớn hơn 4 tuổi, các triệu chứng kéo dài ít nhất 2 tháng và không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng ruột kích thích.
Các nguyên nhân gây táo bón
- Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây ra táo bón chức năng: Do trẻ chưa hoàn thiện cơ chế bài xuất phân.
- Do chế độ ăn: thiếu chất xơ, ăn quá nhiều đạm, dị ứng sữa, uống ít nước…
- Do các yếu tố tâm lý - giáo dục: tâm lý căng thẳng, do điều kiện sống - vệ sinh.
- Do còi xương, do sử dụng thuốc như kháng sinh….
- Bắt đầu tuổi đi học, trẻ tự sử dụng nhà vệ sinh, sợ đi ngoài không thoải mái, sợ không xin phép cô giáo dẫn đến nhịn đi ngoài.
Triệu chứng táo bón
- Giảm số lần đi ngoài và khó đi ngoài.
- Són phân, kích thước phân lớn, đau khi đi ngoài.
- Căng thẳng khi đi ngoài, đau bụng, chán ăn, nôn và chảy máu ở trực tràng.
- Táo bón kéo dài có thể ảnh hưởng đến tâm lý, phát triển thể chất và chất lượng cuộc sống của trẻ
Chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ táo bón như thế nào?
Chế độ dinh dưỡng có vai trò quan trọng trong phục hồi và giúp trẻ phòng tình trạng táo bón kéo dài. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ táo bón như sau:
- Đảm bảo đủ nhu cầu dinh dưỡng theo lứa tuổi.
- Chú ý bổ sung đủ chất xơ từ rau xanh và các loại hoa quả giàu chất xơ, các thực phẩm có tính chất nhuận tràng như rau đay, mồng tơi, rau dền, rau khoai lang, củ khoai lang, đu đủ, thanh long, chuối, cam, bưởi, quýt …Ăn vừa đủ các loại thịt. Hạn chế ăn cà rốt, ổi, hồng xiêm.
Trên thực tế, cà rốt là loại củ quả khi nấu ăn cho vị ngọt, nên thường được các mẹ sử dụng nhiều khi nấu cháo. Tuy nhiên, cà rốt giàu chất xơ nhưng chủ yếu là chất xơ không hòa tan nên ăn nhiều có thể gây táo bón.
Còn với ổi và hồng xiêm, hay quả hồng ngọt giàu tannin, bởi vậy khi ăn mềm, ngọt, nhưng ăn nhiều có thể gây táo bón.
- Chú ý cho trẻ uống đủ nước khi trẻ bị táo bón. Lượng nước trẻ cần trong 1 ngày:
Trẻ em từ 1kg đến 10kg, nhu cầu về nước là 100ml/kg.
Trẻ em từ 11kg đến 20kg, nhu cầu nước là 1000ml/ngày và cộng thêm 50ml/kg mỗi 10kg tăng trưởng ở trẻ em.
Trẻ em từ 21kg trở lên, cách tính nhu cầu nước là 1500ml/ngày và cộng thêm 20ml/kg trong mỗi 20kg cân nặng tăng trưởng của trẻ.
Vai trò của probiotics trong điều trị táo bón
Probiotics được sử dụng trong điều trị táo bón dựa trên nghiên cứu chứng minh có sự khác biệt về hệ vi sinh vật đường ruột giữa người khỏe và người bị táo bón mạn tính. Ở bệnh nhân bị táo bón mãn tính, cân bằng vi sinh vật đường ruột bị phá vỡ với sự gia tăng của Clostridium và Enterobacteria đồng thời giảm số lượng các vi khuẩn có lợi như Bifidobacteria và Lactobacillus acidophilus và Bifidobacterium làm giảm quá trình dẫn truyền điện cơ phức tạp và đẩy nhanh thời gian lưu thông ở ruột non.
Probiotics làm giảm pH của đường ruột bằng cách sản xuất acid lactic, acid acetic và các acid khác. PH thấp làm tăng nhu động của ruột và giảm thời gian lưu thông trong đại tràng. Acid béo chuỗi ngắn (SCFA - Short chain fatty acid) là các sản phẩm trao đổi chất chính có nguồn gốc từ các hoạt động lên men của hệ vi sinh vật đường ruột. Các acid béo chuỗi ngắn này có ảnh hưởng trực tiếp đến nhu động ruột và làm tăng nhu động ruột.
Các nghiên cứu đã chứng minh bổ sung Protexin gồm các loại probiotics: L.acidophilus, L.casei, L.rhamnosus, B.infantis, L.bulgaricus) làm tăng số lần đại tiện trong tuần, giảm tình trạng són phân và đau bụng . Số lần đi ngoài được cải thiện đáng kể trên trẻ dùng L. rhamnosus.
Các thực phẩm lên men là nguồn cung cấp probiotics tốt trong chế độ ăn của trẻ. Đó là chế phẩm giàu lợi khuẩn từ sữa như sữa chua, phô mai, và các thực phẩm lên men khác như kefir, đậu tương lên men (Miso, tempeh )…. Ngoài ra còn có các sản phẩm bổ sung là các loại men vi sinh, cần sử dụng theo hướng dẫn của cán bộ y tế.
Táo bón chức năng nếu không được theo dõi và điều trị hợp lý, tình trạng táo bón có thể kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, phát triển thể chất và chất lượng cuộc sống của trẻ. Bởi vậy các bố mẹ cần lưu ý theo dõi tình trạng tiêu hóa của con để giúp con có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, hấp thu chất dinh dưỡng tốt cho cơ thể phát triển.
Nguồn: Báo Dân trí
ThS.BS Hoàng Thị Hằng
Viện Dinh dưỡng