Vitamin C có vai trò rất quan trọng trong cơ thể: giúp cơ thể dễ hấp thu sắt, đào thải chất độc, tham gia vào quá trình chuyển hóa, chống oxy hóa đặc biệt là ngăn ngừa bệnh, phòng chống ung thư rất tốt. Vì vậy, cần bổ sung vitamin C hàng ngày để đảm bảo sức khỏe.
VITAMIN C CÓ NHIỀU VAI TRÒ QUAN TRỌNG TRONG CƠ THỂ
- Tham gia vào quá trình chuyển hóa axit nucleic, kích thích tạo thành axit desoxyribonucleic trong tế bào từ axit ribonucleic.
- Giữ vai trò quan trọng trong chuyển hóa protein, cụ thể là oxy hóa nhiều axit amin thơm như Tyrozin, phenylalanin.
- Có khả năng chống oxy hóa: vitamin C ngăn chặn quá trình sản xuât các gốc tự do, bảo vệ axit béo không no của màng tế bào, đồng thời bảo vệ vitamin E là chât chống oxy hóa chính của màng tế bào.
- Kích thích quá trình tổng hợp và duy trì chất tạo keo, kết quả là tăng sức đề kháng và sự khỏe mạnh của các mô: da, sụn, dây chằng, thành mạch máu (nhất là mao mạch), răng xương.
- Tham gia vào quá trình tổng hợp một vài chất vận chuyển trung gian thần kinh như là Noradrenalin giúp duy trì khả năng tỉnh táo, chú ý và tập trung.
- Tạo điều kiện dễ hấp thu sắt.
- Tăng đào thải các chất kim loại độc như chì và các chất ô nhiễm khác.
- Tạo điều kiện để tổng hợp các Catecholamin là hocmon tuyến thượng thận mà các hocmon này đóng vai trò quan trọng trong stress, giúp củng cố sức lực và chống đỡ vơi mệt mỏi.
- Tham gia vào cơ chế miễn dịch, giúp cơ thể tăng khả năng chống đỡ với vi khuẩn và virút.
- Giảm tác dụng của histamin, một chất trung gian gây dị ứng và một vài tai biến khi mang thai (rau bong non).
- Có khả năng chống oxy hóa và chống lại các gốc tự do là thành phần gây độc hại và làm tăng quá trình lão hóa của cơ thể, kích thích tổng hợp chất tạo keo.
- Có vai trò ngăn ngừa ung thư: nhiều nghiên cứu mơi đây gợi ý rằng vitamin C có tác dụng rõ với việc hạn chế ung thư phổi, miệng, thanh quản, thực quản, dạ dày, tụy, cổ tử cung, bàng quang, đại tràng, trực tràng. Hiệu quả này ít rõ hơn đối vơi ung thư vú, nội mạc tử cung, buồng trứng, tiền liệt tuyến (đó là các ung thư lệ thuộc hocmon).
Vitamin C có vai trò phòng ngừa ung thư theo 2 cơ chế:
Ức chế quá trình tạo thành Nitrosamin (chất gây ung thư) trong dạ dày và trung hòa một số chất độc hại trong cơ thể.
Ức chế quá trình sản xuất các gốc tự do, các gốc này nếu tồn tại sẽ phá hủy hỏng gen, làm ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch.
Làm giảm thời gian và độ trầm trọng của cảm lạnh cũng như phần lớn các bệnh nhiễm virút (nghiên cứu mới đây cho thấy vitamin C làm chậm lại sự phát triển của virút Sida).
Có vai trò trong việc ngăn ngừa các bệnh mãn tính: bệnh tim mạch, cao huyết áp: có nhiều chât độc sinh ra khi oxy hóa protein, AND hay mỡ, Lipoprotein vận chuyển làm tăng mức độ hình thành xơ vữa động mạch, tăng nguy cơ bị cao huyết áp, giảm lưu lượng máu trong long mạch, Vitamin C làm hạn chế các quá trình này.
Có vai trò hạn chế sự nhồi máu và các tai biến mạch máu não do kìm hãm chuyển hóa cholesterol và phát triển xơ vữa động mạch.
Vitamin C cho phép dự trữ vitamin E lại, giữ vai trò quan trọng
trong việc ngăn ngừa nhồi máu.
Những người có nồng độ Beta-caroten và vitamin C thâp trong máu có nguy cơ bị tai biến mạch máu não cao hơn 4,2 lần so vơi người bình thường
Những dấu hiệu biểu hiện thiếu vitamin C
Khi bị thiếu vitamin C kéo dài sẽ dẫn đến bệnh Scorbut vơi các triệu chứng chảy máu dươi da, trong mô xương, trong khơp, viêm lợi răng dẫn đến rụng răng từ từ, đau dữ dội khơp, thiếu máu, mệt mỏi, cốt hóa xương ở trẻ em.
Nếu không được điều trị sẽ dẫn đến tử vong do xuât huyết bên trong và bội nhiễm hoặc do sức đề kháng của cơ thể bị giảm. Ngày nay, bệnh Scortbut chỉ còn là chuyện lịch sử. Thường chỉ gặp thiếu vitamin C với biểu hiện thiếu nhẹ như hay chảy máu lợi răng, dễ bị bầm máu (do thành mạch dễ bị vỡ), ngoài ra còn có các triệu chứng mệt mỏi, mất ngon miệng, dễ bị nhiễm khuẩn, chậm liền sẹo, rối loạn quá trình tạo xương…
Nhu cầu vitamin C của cơ thể
Đó là loại vitamin mà cơ thể cần với một lượng cao tới vài chục miligam (trong khi đó những vitamin khác chỉ vài miligam hay microgam). Vớii liều 10mg/ngày đủ để phòng bệnh Scorbut, liều tối ưu là con số có thể dao động từ 60-200mg tùy theo điều kiện và môi trường chung. Sau đây là những trường hợp nhu cầu vitamin C tăng lên:
- Phụ nữ có thai;
- Trẻ em đang phát triển;
- Khi gắng sức;
- Ảnh hưởng của Stress;
- Hút thuốc lá (1 điếu thuốc lá tiêu thụ 15mg vitamin C);
- Nhiễm khuẩn;
- Sử dụng thuốc ngừa thai;
- Đái tháo đường…
Nhu cầu khuyến nghị vitamin C (mg/ngày)
Vitamin C có nhiều ở đâu?
Thường vitamin C có nhiều trong rau, quả, tuy nhiên hàm lượng vitamin C của rau, quả tùy thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó cơ bản nhất là đất trồng, khí hậu, loại độ chín của rau quả và cách xử lí kèm theo như bảo quản, vận chuyển, phun thuốc trừ sâu… Một số thực phẩm giàu vitamin C gồm: Dạng vitamin C tự nhiên có trong các loại rau, quả thì hiệu quả và an toàn hơn khi sử dụng.
Nhu cầu vitamin C cho mỗi người hàng ngày từ 50-100mg. Với nhu cầu này, hàng ngày chúng ta chỉ cần ăn nhiều rau quả tươi là đủ. Trong một số trường hợp bệnh lý cần sử dụng vitamin C liều cao từ 500-1000mg/ngày phải theo chỉ định của thầy thuốc. Độc tính của vitamin C hầu như không có, bởi vì nếu được hấp thu nhiều nó sẽ bị thải qua nước tiểu. Ngược lại, nếu cơ thể thiếu vitamin C nó sẽ bị giữ lại trong tổ chức.
Khi sử dụng vitamin C liều cao trong thời gian dài có nguy cơ gây sỏi thận (sỏi oxalate canxi).
Chỉ nên dùng vitamin C theo đường uống, dùng vitamin C theo đường tiêm có thể gây ra “sốc” rất nguy hiểm thậm chí có thể gây tử vong. Kết hợp vơi đồng, vitamin C có thể trở thành tiền oxy hóa thay vì chống oxy hóa. Vì vậy, phải tránh dùng phức hợp muối khoáng - vitamin hay tránh phối hợp với các muối khoáng này. Ngoài ra, nó có thể trở nên độc ở những người bị thừa sắt
Những đặc tính của vitamin C cần lưu ý:
Vitamin C rất dễ bị oxy hóa trong không khí; khi nhiệt độ tăng cao; dưới tác dụng của ánh sáng; sự có mặt của enzym, có sự hiện diện của sắt, đồng.
Khi nấu thức ăn vitamin C bị phá hủy nhanh, phá hủy càng nhiều khi nấu càng lâu.
Do vậy để tránh hao hụt vitamin C cần chọn các loại thực phẩm tươi, không bị bầm dập. Nên nhặt, gọt vỏ rồi rửa rau nguyên cả lá, củ, quả rồi mới thái; thái xong nấu ngay; nấu xong ăn ngay.
Nếu phải bảo quản rau quả tươi cần để trong ngăn mát của tủ lạnh hoặc nơi tối, mát.
TS. Hoàng Kim Thanh – Viện Dinh dưỡng